Sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính là gì?
Sinh sản vô tính là quá trình mà trong đó một cá thể tạo ra một bản sao của chính nó mà không cần đến sự giao phối giữa hai cá thể khác nhau. Sinh sản vô tính xảy ra ở thực vật và hầu hết các sinh vật nhân sơ. Một số cách sinh vật sinh sản vô tính là: sinh sản phân chia, sinh sản nảy chồi, sinh sản sinh dưỡng.
Sinh sản hữu tính là một trong những phương thức sinh sản phổ biến nhất trong thế giới động vật. Nó là một quá trình phức tạp bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau, bắt đầu từ quá trình giao phối cho đến quá trình phát triển của con vật mới. Trong giai đoạn đầu tiên, hai cá thể đối lập giới tính của cùng một loài sẽ tham gia vào quá trình giao phối.
Tóm lại, sự khác nhau chính giữa sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính là:
Sinh sản vô tính không cần sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng, con sinh ra giống nhau và giống y hệt mẹ.
Sinh sản hữu tính có sự kết hợp của hai giao tử (n) mang tính đực (tinh trùng) và tính cái (trứng) thông qua sự thụ tinh, con sinh ra có thể khác bố mẹ.
Mở đầu trang 158 KHTN lớp 7:
Những ‘nhành cây’ với màu sắc rực rỡ trong hình bên là các tập đoàn san hô gồm hàng nghìn cá thể dính liền với nhau, được tạo thành nhờ hình thức sinh sản vô tính. Vậy sinh sản vô tính là gì?
Gợi ý:
Quan sát hình ảnh tập đoàn san hô dính liền nhau, hình thành giả thiết: Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản ra những các cá thể con từ cá thể mẹ ban đầu mà không cần sự kết hợp giữa cá thể đực và cá thể cái.
Hướng dẫn:
Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái, cơ thể san hô con được tạo thành từ một phần của cơ thể mẹ.
1. Sinh sản là gì
Câu hỏi trang 158 KHTN lớp 7:
Quan sát Hình 39.1 kết hợp kiến thức đã biết, hãy nêu khái niệm sinh sản và lấy ví dụ.
Gợi ý:
Quan sát Hình 39.1 để trả lời câu hỏi.
Liên hệ thực tiễn.
Hướng dẫn:
Sinh sản là sự tạo ra đời con
Ví dụ:
+ Cây chuối sinh sản từ một cây chuối mẹ sẽ đẻ ra những mầm cây non dưới rễ, từ đó phát triển thành cây trưởng thành (tách mẹ vẫn sống được).
+ Mèo sinh sản bằng cách thụ tinh và sinh ra những cá thể mèo con.
2. Sinh sản vô tính
Câu hỏi 1 trang 159 KHTN lớp 7:
Quan sát Hình 39.2, 39.3 và 39.4, kết hợp đọc thông tin trong mục II, đánh dấu x vào ô phù hợp theo mẫu Bảng 39.1
Gợi ý:
Quan sát Hình 39.2, 39.3 và 39.4 và đọc thông tin mục II.
Hướng dẫn:
Câu hỏi 2 trang 159 KHTN lớp 7:
Dựa vào kết quả ở câu 1, em hãy nêu các đặc điểm của sinh sản vô tính.
Gợi ý:
Dựa vào bảng 39.1
Hướng dẫn:
Đặc điểm của sinh sản vô tính:
+ Không cần sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái.
+ Con được sinh ra bằng cách: phân đôi hoặc mọc chồi.
+ Con sinh ra có đặc điểm giống nhau (trùng roi).
+ Con sinh ra có những đặc điểm khác mẹ (chồi mọc ra từ củ gừng).
+ Con tách mẹ ra vẫn sống được.
Câu hỏi trang 159 KHTN lớp 7:
Hãy kể tên một số loại cây khác có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá mà em biết. Vì sao người ta gọi hình thức sinh sản từ rễ, thân, lá là sinh sản sinh dưỡng?
Gợi ý:
Đọc thông tin mục II.2 và quan sát hình 39.5 để trả lời câu hỏi.
Hướng dẫn:
Người ta gọi hình thức sinh sản từ rễ, thân, lá là sinh sản sinh dưỡng vì đời con được sinh ra từ cơ quan sinh dưỡng của cơ thể mẹ như rễ, thân, lá.
Hoạt động trang 160 KHTN lớp 7:
Đọc thông tin ở mục II.3 và hoàn thành bảng theo mẫu bảng 39.2
Gợi ý:
Đọc thông tin mục II.3
Trả lời:
Hoạt động trang 161 KHTN lớp 7:
Em hãy tìm hiểu trên sách, báo, internet hoặc từ người thân về những hạn chế của hình thức sinh sản vô tính ở động vật.
Gợi ý:
Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái, con sinh ra có các đặc điểm giống nhau hay giống với mẹ.
Hướng dẫn:
Không phủ nhận vai trò của sinh sản vô tính như: tạo giống cây sạch bệnh, nhân nhanh giống quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng hay bị thoái hóa; nhân nhanh giống cây trồng, giúp hạ thấp thành, nâng cao hiệu quả kinh tế.
Những hạn chế mà sinh sản vô tính ở sinh vật là: Đời con không đa dạng di truyền, đời con thống nhất về mặt di truyền; nên thích ứng kém trước điều kiện môi trường thay đổi, có thể dẫn đến hàng loạt cá thể bị chết, thậm chí toàn bộ quần thể bị tiêu diệt.
Hoạt động 1 trang 163 KHTN lớp 7:
Đọc thông tin ở mục 4 và hoàn thành bảng theo mẫu Bảng 39.3
Gợi ý:
Giâm cành thường áp dụng với một số cây như sắn, mía, các cây hoa và cây ăn quả.
Chiết cành để nhân giống các loài cây lâu năm như hồng xiêm, cam…
Ghép cây áp dụng cho những cây cùng loài mít với mít, chanh với bưởi, hoa quỳnh với thanh long…
Nuôi cây cấy tế bào và mô thực vật áp dụng với các cơ quan như củ, lá, ngọn, bao phấn… trong môi trường dinh dưỡng thích hợp, ở điều kiện vô trùng để tạo cây con.
Hoạt động 2 trang 163 KHTN lớp 7:
Tại sao cành được sử dụng để giâm cành phải có đủ mắt, chồi?
Gợi ý:
Giâm cành là phương pháp cắt một đoạn cành có đủ mắt, chồi, cắm xuống đất ẩm hoặc giá thể cho cành đó ra rễ và phát triển thành cây mới.
Hướng dẫn:
Chúng ta chọn cành có đủ mắt, chồi khi giâm cành giúp cho sự sinh trưởng và phát triển được thuận lợi. Ở đình mắt, chồi có mô phân sinh đỉnh giúp cho mắt chồi dài ra để tạo cành, lá, từ đó cây có thể dễ dàng bắt nhịp với đời sống sinh học.
Hoạt động 3 trang 163 KHTN lớp 7:
Để khôi phục các loài thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp nhân giống nào được sử dụng hiệu quả nhất? Vì sao?
Gợi ý:
Nuôi cấy mô tế bào và mô thực vật là phương pháp nuôi cấy tế bào hoặc mô từ các phần của cơ thể thực vật như: củ, lá, ngọn, bao phấn… trong môi trường dinh dưỡng thích hợp, ở điều kiện vô trùng.
Hướng dẫn:
Chúng ta dùng phương pháp nuôi cấy tế bào và mô từ các phần của cơ thể thực vật như: củ, lá, ngọn, bao phấn… để nhân nhanh loài thực vật quý hiếm hay có nguy cơ tuyệt chủng như: hoa phong lan, sâm ngọc linh, trầm hương…
Phương pháp này được tiến hành phổ biến trong phòng thí nghiệm ở điều kiện vô trùng. Chúng ta chỉ cần một lượng nhỏ các bộ phận để nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng thích hợp, theo dõi quá trình sinh trưởng của các mẫu để từ đó tạo nhanh các mẫu khác với số lượng lớn mà không cần thực hiện ngoài môi trường thiên nhiên. Điều này giúp cho mẫu tế bào hoặc mô thực vật sạch bệnh, đồng đều và số lượng lớn, tạo hiệu quả kinh tế cao.
Với giải sách bài tập Khoa học tự nhiên 7 Bài 32: Khái quát về sinh sản và sinh sản vô tính ở sinh vật sách Cánh diều hay, chi tiết giúp học sinh dễ dàng xem và so sánh lời giải từ đó biết cách làm bài tập trong SBT Khoa học tự nhiên 7. Mời các bạn đón xem:
Giải SBT Khoa học tự nhiên lớp 7 Bài 32: Khái quát về sinh sản và sinh sản vô tính ở sinh vật
Bài 32.1 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Sinh sản là gì?
Hướng dẫn:
Khái niệm sinh sản: Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới bảo đảm sự phát triển kế tục của loài. Có hai kiểu sinh sản là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.
Bài 32.2 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Sinh sản vô tính là gì? Cho ví dụ minh họa.
Hướng dẫn:
- Khái niệm sinh sản vô tính: Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống cơ thể mẹ.
- Ví dụ sinh sản vô tính:
+ Cây thuốc bỏng con được sinh ra từ lá của cây mẹ.
+ Củ gừng mọc lên cây gừng con.
+ Thủy tức con được tạo ra bằng hình thức nảy chồi từ cơ thể mẹ.
+ Trứng không thụ tinh phát triển thành ong đực.
+ Sao biển con được sinh ra từ một phần của cơ thể sao biển mẹ.
Bài 32.3 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Trình bày các hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật theo bảng sau.
Hướng dẫn:
Bài 32.4 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Trong sinh sản sinh dưỡng ở thực vật, cây mới được tạo ra
A. từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây.
B. chỉ từ rễ của cây.
C. chỉ từ một phần thân của cây.
D. chỉ từ lá của cây.
Hướng dẫn:
Đáp án: A
Trong sinh sản sinh dưỡng ở thực vật, cây mới được tạo ra từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây như lá, thân hoặc rễ.
Bài 32.5 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Đặc điểm nào sau đây không thuộc sinh sản vô tính?
A. Cơ thể con sinh ra hoàn toàn giống nhau và giống cơ thể mẹ ban đầu.
B. Tạo ra cá thể mới rất đa dạng về các đặc điểm thích nghi.
C. Tạo ra số lượng lớn con cháu trong một thời gian ngắn.
D. Tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi trường sống ổn định.
Hướng dẫn:
Đáp án: B
Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống cơ thể mẹ. Từ đó, có thể thấy ưu điểm của sinh sản vô tính là có thể tạo ra số lượng lớn con cháu trong một thời gian ngắn, tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi trường sống ổn định. Tuy nhiên, cũng chính do không có sự biến đổi chất di truyền nên nhược điểm của hình thức sinh sản vô tính chính là đời con có độ đa dạng di truyền thấp, khả năng thích nghi với những biến đổi của môi trường kém, dễ bị chết hàng loạt khi điều kiện môi trường thay đổi.
Bài 32.6 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Trường hợp nào sau đây không phải là sinh sản vô tính ở thực vật?
A. Cây cỏ gấu non phát triển từ rễ củ.
B. Cây dương xỉ non phát triển từ bào tử.
C. Cây sắn dây phát triển từ một đoạn thân.
D. Cây táo non phát triển từ hạt.
Hướng dẫn:
Đáp án: D
- Hạt được tạo ra do sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái → Cây táo non phát triển từ hạt không phải là hình thức sinh sản vô tính mà là hình thức sinh sản hữu tính.
- Cây cỏ gấu non phát triển từ rễ củ, cây sắn dây phát triển từ một đoạn thân là hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật – một hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.
- Cây dương xỉ non phát triển từ bào tử là hình thức sinh sản bằng bào tử ở thực vật – một hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.
Bài 32.7 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Lợi ích của việc nhân giống cây ăn quả lâu năm bằng phương pháp chiết cành là
A. cây con dễ trồng và tốn ít công chăm sóc.
B. nhân giống cây nhanh và hiệu quả cao.
C. cây tránh được sâu bệnh gây hại cho lá, hoa, quả.
D. rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây, sớm thu hoạch và biết trước đặc tính của quả.
Hướng dẫn:
Đáp án: D
Chiết cành là làm cho cành ra rễ ngay trên cây rồi mới cắt đem trồng thành cây mới. Phương pháp này là phương pháp phổ biến để nhân giống các loại cây lâu năm thời gian sinh trưởng dài. Vì cây con được hình thành từ một phần cành của cây trưởng thành nên ưu điểm của phương pháp chiết cành là rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây, sớm thu hoạch và biết trước đặc tính của quả (đặc tính quả giống cây mẹ).
Bài 32.8 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Động vật nào sau đây chỉ có hình thức sinh sản vô tính?
A. Bọt biển.
B. Voi.
C. Giun đũa.
D. Chuồn chuồn.
Hướng dẫn:
Đáp án: A
- Bọt biển có thể sinh sản bằng hình thức sinh sản vô tính hoặc hữu tính. Hình thức sinh sản vô tính thường thấy ở bọt biển là nảy chồi hoặc phân mảnh.
- Voi, giun đũa, chuồn chuồn sinh sản bằng hình thức sinh sản hữu tính.
Bài 32.9 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Hình thức sinh sản nào sau đây chỉ tạo ra đúng hai cá thể con giống hệt nhau từ một cá thể mẹ?
A. Trinh sinh.
B. Phân đôi.
C. Nảy chồi.
D. Phân mảnh.
Hướng dẫn:
Đáp án: B
- Phân đôi là hình thức sinh sản tạo ra đúng hai cá thể con giống hệt nhau từ một cá thể mẹ. Trong hình thức sinh sản phân đôi, cơ thể mẹ tự co thắt tạo thành 2 phần giống nhau, mỗi phần sẽ phát triển thành một cá thể; sự phân đôi có thể theo chiều dọc, ngang hoặc nhiều chiều.
- Trinh sinh, nảy chồi, phân mảnh là những hình thức sinh sản vô tính có thể tạo ra nhiều hơn 2 cá thể con từ một cá thể mẹ.
Bài 32.10 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể
A. sinh ra một hay nhiều cá thể giống hoặc khác mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.
B. luôn sinh ra nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.
C. sinh ra một hay nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.
D. luôn sinh ra chỉ một cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.
Hướng dẫn:
Đáp án: C
Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể. Ở động vật có các hình thức sinh sản vô tính như nảy chồi (ví dụ ở thủy tức), phân mảnh (ví dụ ở đỉa, sao biển), trinh sản (ví dụ ở ong, kiến,… và một số loài cá, lưỡng cư, bò sát).
Bài 32.11 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Nhóm động vật có hình thức trinh sinh là
A. ong, kiến, rệp, mối.
B. thủy tức, bọt biển, giun dẹp, sứa.
C. giun dẹp, giun tròn, giun đốt, thủy tức.
D. bọt biển, giun dẹp, thủy tức, bọ cạp.
Hướng dẫn:
Đáp án: A
Trinh sinh hay trinh sản là một hình thức sinh sản vô tính mà trứng không thụ tinh phát triển thành cá thể mới. Trinh sản gặp ở ong, kiến, rệp, mối,… và một số loài cá, lưỡng cư, bò sát.
Bài 32.12 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Điều kiện sống thay đổi đột ngột có thể là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt cá thể động vật sinh sản vô tính bị chết. Giải thích.
Hướng dẫn:
Khi điều kiện sống thay đổi đột ngột có thể dẫn đến hàng loạt cá thể động vật sinh sản vô tính bị chết vì: Sinh sản vô tính sẽ tạo ra các thế hệ con cháu giống nhau về mặt di truyền và chỉ thích nghi với một điều kiện sống nhất định, do đó khi điều kiện sống thay đổi đột ngột, chúng sẽ có phản ứng giống nhau trước thay đổi đó, dẫn đến chết hàng loạt nếu thay đổi vượt quá ngưỡng chịu đựng.
Bài 32.13 trang 70 SBT Khoa học tự nhiên 7:
Đọc đoạn thông tin sau và trả lời các câu hỏi:
Vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật
Nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp các nhà làm vườn tạo ra những cây sạch bệnh hoặc cây có khả năng kháng bệnh và chịu được sâu bệnh tốt hơn. Nó còn giúp rút ngắn được thời gian sản xuất, cho “ra lò” số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây giống trên cùng một diện tích nhỏ. Vì thế, khi đưa cây giống đi trồng cũng như khi đưa ra thị trường, cây nuôi cấy mô sẽ có sự thuận tiện, bảo quản dễ dàng, hạn chế bị chết,…
Nhờ các ưu điểm này làm cho giá thành cây giống giảm.
Câu hỏi:
1. Nêu vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật trong thực tiễn.
2. Vì sao nuôi cấy mô tế bào thực vật lại có thể cho “ra lò” số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây trồng trên một diện tích nhỏ?
3. Vì sao nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp giảm giá thành sản xuất cây giống?
Hướng dẫn:
1. Vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật trong thực tiễn:
- Tạo ra số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau trong thời gian ngắn, trên cùng một diện tích nhỏ. Nhờ đó, làm hạ giá thành cây giống.
- Tạo ra những cây sạch bệnh hoặc cây có khả năng kháng bệnh và chịu được sâu bệnh tốt hơn.
2. Nuôi cấy mô tế bào thực vật có thể cho “ra lò” số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây trồng trên một diện tích nhỏ: Trong phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, các nhà khoa học có thể nuôi cấy các mẩu mô của thực vật, thậm chí từng tế bào trong ống nghiệm rồi sau đó cho chúng tái sinh thành các cây. Bởi vậy, bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, từ một mẩu tế bào của cây mẹ trong một thời gian ngắn có thể tạo ra rất nhiều cây giống, đồng đều về phẩm chất (các cây con đều có đặc điểm di truyền giống cây mẹ) trên một diện tích nhỏ.
3. Nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp giảm giá thành sản xuất cây giống vì trong phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, chỉ từ một mẩu tế bào của cây mẹ có thể tạo ra số lượng lớn các cây con trên một diện tích nhỏ, trong một thời gian ngắn.
>> Xem tiếp nội dung liên quan:
- Bài trước:
Bài tập Ứng dụng sinh trưởng và phát triển của sinh vật vào thực tiễn: Bài 37 KHTN lớp 7
Bài tập Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật: Bài 36 KHTN lớp 7
Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật: Lý thuyết bài 36 KHTN lớp 7
- Bài sau:
Bài tập Sinh sản hữu tính ở sinh vật: Bài 40 KHTN lớp 7
Lời Kết:
Như vậy là bạn đã biết một số dạng cơ bản Bài tập Sinh sản vô tính ở sinh vật - KHTN lớp 7. Để đọc thêm về các vấn đề khoa học tự nhiên, cũng như tìm hiểu nội dung trọng tâm bài Bài tập Sinh sản hữu tính ở sinh vật: Bài 40 KHTN lớp 7. Bạn hãy ghé thăm Blog yeusachhay123 tại https://yeusachhay123.blogspot.com/. Chúng tôi cung cấp nhiều bài viết chất lượng và hữu ích để hỗ trợ sự hiểu biết của bạn về các khối kiến thức trong quá trình học tập. Chúc bạn luôn chăm chỉ học tập và thành công nhé!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét